Wilders' vragen ondermijnen democratie
Data uit ruim 4.500 online berichten laten zien hoe een oude complottheorie sluimerde en explodeerde toen PVV-leider Geert Wilders het oppakte en het onder de aandacht van de mainstream media bracht.
Vertrouwen
Het Nederlandse verkiezingsproces geniet een breed vertrouwen, zowel in binnen- als buitenland, zowel onder experts als kiezers. Wat hierbij helpt zijn onze politieke cultuur, de decentrale organisatie, het stemmen met potlood, en de telling door vrijwilligers. Er was dan ook geen enkele aanwijzing voor ongeregeldheden bij de verkiezingen van vorige week.
Rusland
Echter, een dag na de verkiezingen, toen duidelijk werd dat D66 waarschijnlijk meer stemmen had dan de PVV, beweerde het Russische staatspersbureau dat de Nederlandse verkiezingen voor Wilders geen gelijk speelveld boden en dat “De diepe staat heeft de ‘Nederlandse Trump’ verslagen.” Het artikel werd geschreven door Vladimir Kornilov, bekend van zijn banden met het Kremlin en met Thierry Baudet.
We schreven al eerder: in het repertoire van het Kremlin zijn alle vormen van vermeende “stemfraude” een geliefd thema voor desinformatie. Daarom is het goed om er bij elke verkiezing op voorbereid te zijn dat dergelijke complottheorieën zullen opduiken. Gelukkig viel het aantal sociale media posts over dit narratief in de aanloop naar de verkiezingen mee. Dat wil zeggen: totdat, een dag na het Kremlin, PVV-leider Geert Wilders het thema oppakte.
De online aanwezigheid van “verkiezingsfraude”
In een selectie van 4.582 berichten met expliciete verwijzingen naar het thema verkiezingsfraude rond de Tweede Kamerverkiezingen van 2025 zien we in de periode 6 oktober tot en met 2 november meerdere fases: In de weken vóór de verkiezingen blijft het gesprek van stemfraude klein, met ongeveer 35 berichten per dag. Op de verkiezingsdag zelf stijgt dat naar 414 berichten, om een dag later te pieken op 1036 berichten. Daarna zakt het volume langzaam weg.
Het narratief op de verschillende platforms van 6 okt t/m 2 nov; X/Twitter springt er uit.
Tot en met verkiezingsdag komt het thema alleen op sociale media voor. Pas twee dagen na de verkiezingen worden onze 'stemfraude' zoektermen gevonden bij de grotere mediakanalen: Direct na de aandacht van Wilders verschijnen er meer dan 50 verschillende nieuwsartikelen.
De data wijzen er dus niet op dat het narratief van stemfraude bij de Tweede Kamerverkiezingen door Wilders is uitgevonden, noch dat hij bewust de voorzet van het Kremlin volgde, maar wel dat hij een marginaal online verhaal versterkte tot een nationale politieke controverse. Doordat hij er aandacht aan besteedde, werd het onderwerp overgenomen door nieuwsmedia en bereikte het een veel groter publiek.
Het tegengeluid
De door Wilders genoemde gemeenten én de Nederlandse en internationale media zien dat de fraudeverhalen feitelijk onjuist en volledig zonder onderbouwing zijn. Zij spreken over “pertinente onzin”, “ongefundeerde claims” en “completely false”, en leveren daarmee argumenten tegen Wilders: de officiële instanties bevestigen de betrouwbaarheid van de telling en anderen wijzen erop dat het genoemde onderzoek betrekking had op eerdere software, die note bene werd gebruikt toen Wilders 37 stemmen haalde. De huidige verkiezingsinfrastructuur is door een andere partij getest.
Het resultaat is een klassiek patroon: een klein, speculatief online verhaal wordt door een prominente politicus opgeblazen tot nationale rel, waarna nieuwsmedia noodgedwongen meebewegen om de claims te duiden en te ontkrachten. Het feit dat Wilders deze verhalen verspreid heeft is over een maand weer vergeten, maar de associatie “verkiezingsfraude” blijft nog jaren aan de verkiezingen kleven.
Het aanvallen van een goed functionerende liberale democratie en het op deze manier in twijfel trekken van de uitslag ondermijnt het vertrouwen in onze verkiezingen. Daarmee geeft Wilders, bewust of onbewust, het Kremlin een handje in het ondermijnen van onze democratie.
Verantwoording
Deze kwantitatieve analyse is gebaseerd op 4.582 Nederlandstalige en internationale berichten in de periode rond de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober 2025. In de query is gezocht op expliciete verwijzingen naar stem- en verkiezingsfraude. De aantallen in de tekst (circa 35 berichten per dag vóór de verkiezingen, 414 berichten op de verkiezingsdag, 1.036 berichten de dag erna, ruim vijftig nieuwsartikelen in de piek) zijn rechtstreeks uit deze dataset berekend na het groeperen van berichten per datum en het apart tellen van berichten van nieuwswebsites, blogs en social media platforms. Onder “sociale media” vallen in deze analyse X, Facebook, Bluesky, Reddit, Instagram, Threads en vergelijkbare platforms; onder “nieuwsmedia” worden websites van kranten, omroepen en nieuwssites geclusterd. Deze methode vangt vooral berichten waarin het woordgebruik rond fraude expliciet is. De getallen moeten dus worden gelezen als een ondergrens van het daadwerkelijke online debat.